Onze samenleving digitaliseert steeds sneller. Een leven zonder sociale media en internet is niet meer voor te stellen, en de volgende ontwikkeling komt razendsnel op ons af. De metaverse is het nieuwe buzzword; een versmelting van de echte en de virtuele wereld met behulp van onder meer virtual reality technologie (VR) en augmented reality technologie (AR). Er worden door de private sector (waaronder techreuzen als Meta –voorheen Facebook, Apple en Microsoft) al miljarden euro’s in geïnvesteerd en dat is niet voor niets. Controle over de metaverse brengt veel macht met zich mee.
Dr. Mariëtte van Huijstee is thema coördinator bij het Rathenau Instituut en richt zich op vraagstukken rond de verantwoordelijkheden die de grote private techbedrijven naar jou, mij en de samenleving hebben. Op het gebied van privacy bijvoorbeeld, of het creëren van een veilige omgeving online. In haar talk op 16 november bij TEDxHaarlem wil ze mensen bewust maken van de ontwikkeling van de metaverse en het gesprek op gang brengen over hoe die metaverse onze samenleving kan verrijken in plaats van te verarmen. Ze vertelt ons erover.
Adembenemend en angstig
“Er bestaat nog geen vastomlijnde definitie van de metaverse”, zegt Mariette. “Wij beschouwen de metaverse als een visie op de digitale omgeving van de toekomst waarin we met elkaar contact hebben, werken en leven. De invulling van deze visie verschilt afhankelijk van aan wie je het vraagt. In ieder geval gaat het om een digitale omgeving waar je niet ‘op’ maar ‘in’ gaat en waar de digitale en fysieke wereld op een verregaande manier samensmelten. In de meeste visies op de digitale toekomst is de metaverse toegankelijk op elk moment van de dag en onafhankelijk van waar je bent. De huidige digitale infrastructuur kan dit echter op dit moment nog niet waarmaken. Het is daarom maar de vraag hoe realistisch de verschillende visies op de toekomst van onze digitale samenleving zijn.
De technologie waarmee de metaverse gebouwd wordt biedt heel reële ervaringen. Uit onderzoek met kinderen blijkt dat hun brein een VR-ervaring van zwemmen met orka’s als fysieke herinnering registreert. Het kan je leven dus verrijken en veranderen, bijvoorbeeld doordat je met je nichtje uit Australië naar een concert in Sydney kan gaan zonder daadwerkelijk te hoeven reizen. Of dat je musea kunt bezoeken waarbij je op basis van je persoonlijke interesse wordt rondgeleid in plaats van op basis van algemene informatie. Maar er zit ook een keerzijde aan. Om de technologie goed te laten werken en als echt aanvoelende ervaringen te creëren, moeten heel veel zeer persoonlijke gegevens worden verzameld, zoals gezicht- en oogbewegingen. Emoties als boosheid, honger en angst kunnen dan worden afgeleid. Je kan dan dus ook makkelijk worden gemanipuleerd en op gedachten worden gebracht die niet per se de jouwe zijn.”
Een frictieloos leven
“Die ontwikkelingen baren me oprecht zorgen. De ontwikkelaars van de metaverse schetsen een beeld van een zeer aantrekkelijke en gepersonaliseerde omgeving, waar je je eigen omgeving vorm kunt geven. Een bijna frictieloos leven, want je bepaalt in hoge mate zelf hoe die wereld eruitziet. Als jij de lucht blauw wil hebben, kan dat. Wil je in de winkelstraat de schoenenwinkels uitgelicht hebben? Prima. Verliefd worden op een avatar? Kan! Straks kan bijna elke vorm van weerstand uit onze ervaring worden weggemasseerd. Wat voor een mensen worden we, als we nauwelijks meer geconfronteerd worden met ongemak? Dat kan toch niet goed voor ons zijn? En als we allemaal een persoonlijke beleving van de werkelijkheid hebben, en geen gezamenlijk vertrekpunt meer hebben van hoe de werkelijkheid er uit ziet, heeft dat echt invloed op hoe we met elkaar samenleven, en zelfs invloed op het instandhouden van de democratie.”
Sociaal hart
“Op de lagere school was ik al iemand die het opnam voor kinderen die gepest werden. Ik word gedreven door een groot rechtvaardigheidsgevoel en kan slecht tegen een onevenredige verdeling van macht of invloed. Dat een klein aantal grote spelers kan bepalen hoe de wereld er voor de massa uitziet, dat gaat er bij mij niet in. Daarom ben ik al jaren bezig met het aanspreken van multinationals op hun verantwoordelijkheid. En nu richt ik me dus op big tech, misschien wel de meest invloedrijke bedrijven op aarde. Niet in de laatste plaats om persoonlijke redenen; ik ben moeder van dochters. Als je aan een ouder vraagt of deze zijn of haar kind zonder toezicht in het gezelschap van duizenden mensen laat zijn, waarvan de meningen ongefilterd op het kind kunnen afkomen, denk ik dat er niemand ‘tuurlijk, geen probleem’ zegt. Terwijl we dat op sociale media wel laten gebeuren, met alle risico’s van dien.”
Een publieke visie is keihard nodig
“Ik ben op zoek naar manieren om dit verhaal te vertellen, want ik vind dat we met zijn allen een visie op de digitale omgeving van de toekomst moeten neerleggen, en die ontwikkeling niet aan techbedrijven over moeten laten. Met al die crises die er al zijn, zou dit belangrijke onderwerp zo maar ondergesneeuwd kunnen raken. Bedrijven zullen mensenrechten moeten respecteren bij de ontwikkeling van de metaverse. Er zullen kaders moeten worden gesteld om de ontwikkeling in goede banen te leiden, wetgeving worden geformuleerd en afspraken worden gemaakt én nageleefd. De EU is daar voor de techbedrijven al mee bezig, maar ik ben er niet gerust op dat deze wetgeving ‘metaverse-proof’ is. Ik heb waanzinnig veel zin in mijn TED Talk. Door mensen via dit prachtige platform bewust te maken van wat er op ze afkomt, kunnen ze in een vroeger stadium bewuste keuzes maken en een mening vormen. Dat ik daar een schakel in kan zijn, vervult me met trots en plezier!”
Interview: Judith Truijens, Myhappywritings
Foto: Marjory Haringa
